No. 49
श्लोक ५६
जसको
मनमा दुःखहरुको प्राप्ति हुँदा उद्वेग हुँदैन र सुखहरुको प्राप्ति हुँदा
स्पृहा हुँदैन (तथा) जो राग, भय र क्रोधदेखि सर्वथा रहित भएको छ, त्यो
मननशील मनुष्यलाई स्थिरबुद्धि भनिन्छ ।
दुःखको सम्भावना अथवा ती दुःखको प्राप्ति हुँदा पनि जसको
उद्वेग हुँदैन अर्थात् कर्तव्य-कर्म गर्दा पनि वाधा हुनु, कर्मको फल
प्रतिकूल हुनु आदि आदि प्रतिकूलताहरू आउँदा पनि उसको मनमा उद्वेग हुँदैन ।
सुखहरुको सम्भावना र तिनीहरुको प्राप्ति हुँदा पनि जो
भित्र स्पृहा हुँदैन अर्थात् वर्तमानमा कर्म राम्रोसँग सफल हुनु, तात्कालिक
आदर र प्रशंसा हुनु, अनुकूल फल मिल्नु आदि अनुकूलाताहरु आउँदा पनि उसको
मनमा 'यो परिस्थिति यस्तै नै वनिरहोस्; यस्तो परिस्थिति सदा भइरहोस' --
यस्तो स्पृहा हुँदैन । उसको अन्तः:करणमा अनुकूलताको कुनै पनि असर हुँदैन ।
संसारका पदार्थहरुको मनमा जुन रंग चढ्छ, त्यसलाई 'राग'
भन्छन् । पदार्थहरुमा राग भएपछि यदि कोही आफू भन्दा वलियो व्यक्तिवाट ती
पदार्थहरुको नाश भयो भने, ती पदार्थहरुवाट साधकको सम्बन्ध-विच्छेद भयो भने,
ती वस्तुहरुको प्राप्तिमा बिघ्न पार्छ भने साधकको मनमा एक प्रकारको 'भय'
हुन्छ । तर त्यस्तो बिघ्न पार्ने व्यक्ति हामी भन्दा कमजोर छ भने हामीलाई
ऊसँग रीस पनि उठ्छ । तर जसको मनमा अरुलाइ सुख पुर्याउने, तिनीहरुको हित
गर्ने, तिनीहरुको सेवा गर्ने भाव जाग्रत हुन्छ, त्यो व्यक्तिको राग
स्वाभाविक तरिकाले मेटिन्छ । राग मेटिएपछि भय र क्रोध पनि रहँदैन। त्यसैले
त्यस्तो व्यक्ति राग,भय र क्रोधदेखि सर्वथा रहित हुन्छ ।
जवसम्म आंशिकरूपले उद्वेग, स्पृहा, राग, भय र क्रोध
रहन्छ, तवसम्म त्यो साधक हुन्छ । यिनीहरुवाट सर्वथा रहित भएपछि त्यही साधक
सिद्ध हुन्छ ।
No comments:
Post a Comment