No. 193
श्लोक ४१
(त्यो) योगभ्रष्ट पुण्यकर्म गर्ने व्यक्तिहरुको लोकहरु पाउँछ र (त्यहाँ) धेरै वर्षहरुसम्म रहेर (फेरि यहाँ) शुद्ध (ममतारहित) श्रीमानहरुको घरमा जन्मन्छ ।
शास्त्रीय विधि-विधानले यज्ञ आदि कर्महरु साङ्गोपाङ्ग गर्नेहरुको स्वर्ग आदि लोकहरुमा अधिकार हुन्छ । त्यसैले यहाँ पुण्यकर्म गर्नेको लोक भनिएको हो । छोटोमा, ती लोकहरुमा पुण्यकर्म गर्नेहरु नै जान्छन्, पापकर्म गर्नेहरु जाँदैनन् । परन्तु पुण्यकर्महरुको फलरुप सुख भोग्ने इच्छा नभएका साधकहरु ती स्वर्ग आदि लोक विघ्नरूपमा र सिंत्तैमा पाउँछन् । अर्थ, यज्ञ आदि शुभ कर्म गर्नेलाई परिश्रम गर्नुपर्छ, ती लोकहरुको याचना, प्रार्थना गर्नुपर्छ, यज्ञ आदि कर्म विधि-विधानले गर्नुपर्छ र साङ्गोपाङ्ग गर्नुपर्छ, त्यसपछि मात्रै उनीहरुलाई स्वर्ग आदि लोक प्राप्त हुन्छ । स्वर्गमा पनि ती भोगहरुको वासना वनिरहन्छ; किनकि उनीहरुको उद्देश्य नै भोग भोग्ने थियो । तर कुनै कारणवश अन्तसमयमा साधनवाट विचलितमना हुनेहरुलाई स्वर्गलोकको प्राप्तिकोलागि न त परिश्रम गर्नुपर्छ, न तिनको याचना गर्नुपर्छ, र न स्वर्गप्राप्तिकोलागि यज्ञ आदि शुभ कर्म गर्नुपर्छ । तैपनि उनीहरुलाई स्वर्गलोकको प्राप्ति हुन्छ । त्यहाँ (स्वर्गमा) रहँदा पनि तिनीहरुलाई भोगहरुदेखि अरूचि हुन्छ; किनकि उनीहरुको उद्देश्य भोग भोग्ने छँदै थिएन । उनीहरु त सांसारिक सूक्ष्म वासनाको कारण ती लोकहरुमा जान्छन् । परन्तु तिनीहरुको वासना भोगी व्यक्तिहरुको जस्तो हुँदैन ।
केवल भोग भोग्न स्वर्गमा जाने, भोगहरुमा तल्लीन रहने व्यक्ति जस्तो योगभ्रष्ट तल्लीन हुन सक्तैन । कारण, भोगहरुको इच्छा भएका पुरुष भोगबुद्धिले भोगहरु स्वीकार गर्छन् र योगभ्रष्टलाई विघ्नरूपले भोगमा जानु पर्छ ।
'उषित्वा शाश्वती: समाः' -- स्वर्ग आदि ऊँचा लोकहरुमा यज्ञ आदि शुभ कर्म गर्ने पनि (भोग भोग्ने उद्देश्यले) जान्छन् र योगभ्रष्ट हुन्छन् । भोग भोग्ने उद्देश्यले स्वर्गमा जानेको पुण्यहरु क्षीण हुन्छन् र पुण्यहरु सकिएपछि उनीहरुलाई फर्केर मृत्युलोकमा आउनु पर्छ । यसैले तिनीहरु त्यहाँ सीमित वर्षहरुसम्म मात्रै वस्न पाउँछन् । परन्तु भोग भोग्ने उद्देश्य नभएको, खालि परमात्मा प्राप्ति गर्ने मात्रै उद्देश्य भएको त्यो योगभ्रष्ट कुनै सूक्ष्म वासनाले गर्दा स्वर्गमा जाँदा पनि उसको साधन-सम्पत्ति क्षीण हुँदैन । यसैले ऊ त्यहाँ असीम वर्षहरुसम्म वस्छ अर्थात् उसकोलागि त्यहाँ वस्न कुनै सीमा हुँदैन ।
भोग भोग्ने उद्देश्यले ती लोकहरुमा जानेहरुलाई त त्यहाँ वस्न स्वतन्त्रता छ, न त्यहाँवाट आउने स्वतन्त्रता छ । उनीहरुले भोग भोग्न नै यज्ञ आदि कर्म गरेका हुन्, यसैले ती शुभकर्महरुको फल समाप्त भएपछि उनीहरु त्यहाँ रहन सक्तैनन् । परन्तु परमात्मा प्राप्तिकोलागि नै साधन गर्ने र केवल अन्तसमयमा योगवाट विचलित भएको कारण स्वर्ग आदिमा गएका हुन्, उनीहरुको वासनाको तारतम्यको कारण त्यहाँ धेरै-थोरै समय वस्न सकिन्छ, तर उनीहरु त्यहाँको भोगहरुमा फस्न सक्तैनन् । कारण, योगको जिज्ञासु पनि शब्दब्रह्मको अतिक्रमण गर्छ भने त्यो योगभ्रष्ट कसरी फस्न सक्छ र ?
'शुचीनाम् श्रीमताम् गेहे योगभ्रष्टोभिजायते' -- स्वर्ग आदि लोकहरुको भोग भोग्दा अरूचि भएपछि योगभ्रष्ट फर्केर मृत्युलोकमा आउँछ र शुद्ध श्रीमान् को घरमा जन्म लिन्छ । ऊ फेरि फर्केर आउन कारण के छ ? वास्तवमा यसको कारण त भगवान नै जान्नुहोस्; तर गीतामा विचार गर्दा यस्तो देखिन्छ, त्यसले मनुष्य-जन्ममा साधन गरिरह्यो । त्यो साधन छोड्न चाहँदैनथ्यो; तर अन्तसमयमा साधन छुट्यो । अतः अन्तःकरणमा भएको त्यो साधनको महत्व योगभ्रष्टलाई अज्ञातरूपले फेरि साधन गर्न प्रेरित गरिरहन्छ, उक्साइरहन्छ । यसैले, योगभ्रष्टको मनमा म साधन गरूँ भन्ने आइरहन्छ । मनमा यस्तो आइरहनुको कारण ऊ आफैंलाई पनि थाहा हुँदैन । श्रीमान् हरुको घरमा भोगहरुको परवश हुँदा पनि पूर्वजन्मको अभ्यास उसलाई जवर्जस्ती भोगहरुवाट खिंच्छ भने त्यो साधन उसलाई स्वर्ग आदिमा साधन विना रहन कसरी देला ? अतः भगवान उसलाई गर्ने मौका दिन शुद्ध श्रीमान् हरुको घरमा जन्म दिनुहुन्छ ।
शुद्ध कमाइको धन भएको, कहिले पनि अरुको हक नलिने, आचरण तथा भाव शुद्ध भएको, भोगहरुमा र पदार्थहरुमा महत्व, ममता नभएको, सम्पूर्ण पदार्थ, घर, परिवार आदिलाई साधन-सामग्री सम्झने, भोगबुद्धिले कसैमा आफ्नो आधिपत्य नजमाउने व्यक्तिलाई 'शुद्ध श्रीमान्' भन्छन् । धन र भोगहरुमा आधिपत्य जमाउने, आफूलाई ती धन र पदार्थहरुको मालिक सम्झने व्यक्तिहरु ती भोगहरुको गुलाम वन्छन् । त्यसैले ती शुद्ध श्रीमान् होइनन् ।
No comments:
Post a Comment